Wyzwania terapeutyczne i diagnoza różnicowa schizofrenii oraz schizotypowych i schizoidalnych zaburzeń osobowości

• Jakie podłoże mają: schizofrenia, zaburzenia schizotypowe oraz zaburzenia schizoidalne? – na jakie czynniki bio-psycho-społeczne należy zwrócić uwagę podczas oceny ryzyka wystąpienia tych zaburzeń oraz jak te czynniki różnią się między sobą w zależności od jednostki chorobowej
• Schizofrenia wypisana w genach – znaczenie podłoża biologicznego w kształtowaniu się zaburzenia, czyli jakie znaczenie dla trafnego rozpoznania zaburzenia ma kompleksowy wywiad o chorobach w rodzinie klienta
• Dlaczego moment wystąpienia pierwszych objawów schizofrenii wpływa na przyszłe rokowania? – omówienie mechanizmów powstawania zaburzenia oraz ich oddziaływania na tożsamość klienta, a także ich znaczenia w ocenie przewidywanego przebiegu choroby
• Mechanizmy psychologiczne odpowiedzialne za powstawanie urojeń, czyli interakcja czynników biologicznych, psychologicznych oraz środowiskowych, które wpływają na wystąpienie objawów pozytywnych – dokładna analiza, która pozwoli dogłębnie poznać podłoże występowania urojeń, a tym samym lepiej zrozumieć klienta i specyfikę jego symptomów
• Jak prawidłowo odróżnić objawy wytwórcze od rzeczywistych zdarzeń z życia klienta oraz w jaki sposób pomóc choremu uświadomić sobie, co jest objawem, a co rzeczywistością – zasady prowadzenia uważnego wywiadu diagnostycznego 

• Na co zwrócić uwagę, aby skutecznie rozpoznawać nie zawsze oczywiste początki choroby – wskazanie na konkretne zachowania i symptomy, które mogą świadczyć o początku choroby, a które łatwo mogą zostać pominięte lub pomylone z zaburzeniami o podobnych objawach, jak depresja czy inne zaburzenia nastroju
• Jak rozróżnić, czy mamy do czynienia ze schizofrenią paranoidalną, hebefreniczną czy rezydualną – konkretne przykłady wskazujące na charakterystykę i różnorodność symptomów, jakie mogą występować w przebiegu schizofrenii oraz praktyczne wskazówki, które pomogą je odróżnić od symptomów zaburzeń o podobnym przebiegu
• Jakie narzędzia diagnostyczne warto wykorzystać podczas przeprowadzania diagnozy schizofrenii? Dokładne przedstawienie sposobu wykorzystania m.in. MMPI-2, WAIS-R, Testu BRIEF-A, Testu PEF czy Przesiewowej Skali CSSS.
• Schizofrenia oraz inne pierwotne zaburzenia psychotyczne – omówienie istotnych zmian dotyczących diagnozowania zgodnie z nowymi kryteriami klasyfikacji ICD-11, które pozwoli trafnie stawiać diagnozę leczonych klientów
• Za pomocą jakich metod skutecznie odróżniać schizofrenię od zaburzeń o podobnym przebiegu, jak np. zaburzenia afektywne, schizoafektywne, schizotypowe, urojeniowe, osłupienie depresyjne, ostre psychozy, osobowość paranoiczna, a także choroby somatyczne? – przedstawienie w oparciu o studium przypadku
• W jaki sposób trafnie identyfikować zaburzenia i problemy towarzyszące schizofrenii takie, jak np. uzależnienie od przyjmowania substancji psychoaktywnych, zaburzenia osobowości typu borderline, zaburzenia osobowości o typie narcystycznym, zaburzenia nastroju – omówienie przykładowej diagnozy opartej na wywiadzie i dzienniku klienta

• Jak sytuacja zewnętrzna, czyli zdarzenia społeczne i polityczne, wpływa na stan klientów ze schizofrenią oraz schizotypowymi i schizoidalnymi zaburzeniami osobowości – analiza na podstawie aktualnych zdarzeń, jak wojna w Ukrainie i pandemia Covid-19
• W jaki sposób zawrzeć trwały i stabilny sojusz terapeutyczny z klientem? – sprawdzone sposoby na nawiązanie więzi terapeutycznej z klientem psychotycznym oraz praktyczne wskazówki, jak podtrzymać jego motywację do leczenia w różnych stadiach nasilenia choroby
• W jaki sposób efektywnie współpracować z psychiatrą i neurologiem w przypadku klienta z rozpoznaniem schizofrenii – specyfika prowadzenia procesu leczenia w zespole interdyscyplinarnym i jego rola w osiąganiu satysfakcjonujących efektów leczenia
• Farmakoterapia, elektrowstrząsy i psychoterapia – jak dostosowywać metody i techniki terapeutyczne w zależności od tego, czy osoba jest aktualnie hospitalizowany czy przebywa w domu – przegląd stosowanych metod leczenia, które pozwolą na jak najbardziej zindywidualizowane podejście do klienta ,
• Terapia poznawczo-behawioralna, trening umiejętności społecznych i rehabilitacja społeczna w pracy z klientem psychotycznym – przy użyciu jakich technik psycholog lub psychoterapeuta może wesprzeć klienta w prowadzeniu satysfakcjonującego życia zarówno w czasie remisji, jak i nawrotów choroby
• Psychoedukacja w przebiegu chorób psychotycznych – w jaki sposób rozmawiać z klientem i jego bliskimi, by zachęcić ich do systematycznego uczestnictwa w procesie leczenia, a tym samym zwiększyć efektywność prowadzonych działań terapeutycznych

Przykład 1: Karolina, 22 lata

Do gabinetu terapeuty po raz pierwszy trafia studentka psychologii skarżąca się na stres, nerwowość i problemy ze snem. Młoda kobieta dzieli się informacją, że do poszukania wsparcia wielokrotnie namawiała ją starsza siostra, która uważa, że 22-latka izoluje się od otoczenia i reaguje nieproporcjonalną do zdarzeń histerią. Opowiada też o tym, że doświadcza ogromnej presji ze strony profesorów na swojej uczelni i pracodawców w przychodni, gdzie odbywa staż kliniczny. Mówi terapeucie o tym, że jest jedyną osobą w swoim otoczeniu, od której wymaga tak wiele. Ma podejrzenia, że szefowa i pracownicy uniwersytetu nagrywają ją za pomocą jej własnego telefonu i kamer z monitoringów, czekając tylko na jakieś jej potknięcie. Bezsenności w jej przypadku towarzyszą trudne do opanowania myśli o tym, że dostała się na studia psychologiczne ze względu na specjalne zdolności telepatyczne, które musi rozwijać ciężko pracując, by nie zmarnować swojego daru.

Terapeutę bardzo niepokoją objawy o charakterze urojeniowym, trudności emocjonalne oraz tendencje do izolowania się Karoliny. W jego gabinecie bardzo rzadko trafiają się klienci doświadczających tego typu problemów. Stoi przed wyzwaniem przeprowadzenia adekwatnej interwencji psychologicznej i skierowania jej do odpowiedniego specjalisty.

Przykład 2: Mateusz, 27 lat

W 2019 roku Mateusz otrzymał psychiatryczną diagnozę zaburzeń schizotypowych, postawioną na podstawie szeregu objawów pozytywnych i deficytów interpersonalnych o lekkim lub umiarkowanym nasileniu. W procesie diagnostycznym lekarz psychiatra dotarł do historii chorób psychicznych w linii męskiej w rodzinie klienta. Mateusz już w dzieciństwie i wczesnej młodości nie wykazywał zainteresowania nawiązywaniem relacji międzyludzkich, natomiast inni uważali go za ekscentryka, którego reakcje zazwyczaj były nieadekwatne do zdarzeń. Jedyną, bliską osobą, z którą klient utrzymywał kontakt była matka, z którą mieszkał, a która niedawno zmarła.

Psycholog, do którego od momentu postawienia diagnozy uczęszcza Mateusz zauważa, że po pogrzebie matki zachowanie mężczyzny uległo zmianie. Na sesjach zaczął pojawiać się nieregularnie. Pisał za to zupełnie nielogiczne maile i smsy, które zasugerowały specjaliście, że myślenie klienta może zaczynać ulegać dezorganizacji. Psycholog postanawia, że przy kolejnej okazji skoncentruje się na nowych objawach Mateusza, przeprowadzi ponowną diagnozę jego stanu oraz zdecyduje, jaka interwencja terapeutyczna będzie najbardziej potrzebna.